Polska na weekend - Spała

W samym środku wielkiego lasu, zagubiona pośród szumiących kniei leży senna maleńka osada, która dzięki swemu położeniu i specyficznemu mikroklimatowi stała się słynnym ośrodkiem wypoczynkowym. . To Spała - leśny kurort w centralnej Polsce.

Spała to obecnie niewielka miejscowość wypoczynkowa, położona nad rzeką Pilicą w województwie łódzkim, w powiecie tomaszowskim, w gminie Inowłódz.

Planując choćby jednodniową wycieczkę do Spały, polecam również odwiedzić pobliski Inowłódz. Te niepozorne małe miejscowości kryją w sobie naprawdę wiele ciekawych historii. Znajdziesz tu pamiątki z przestrzeni od czasów rycerskich, aż po czasy II wojny światowej, związane z wieloma ciekawymi postaciami historycznymi.

Krótki rys historyczny

Pierwsze historyczne wzmianki o Spale pochodzą z 1789 roku, kiedy to została zapisana w kronikach inwentaryzacyjnych dóbr królewskich jako osada młynarska, która stała się zaczątkiem ówczesnego kurortu. Po II rozbiorze Polski osada znalazła się w zaborze pruskim. W 1876 roku w spalskich lasach polował następca tronu Rosji carewicz Aleksander, z tego tez okresu pochodzi wybudowany specjalnie dla carów drewniany pałacyk myśliwski.

W 1890 roku wybudowano w Spale wieżę ciśnień i zbudowano dwa murowane hotele. Po carskich czasach pozostał w Spale pamiątkowy kamień w miejscu, gdzie młody carewicz Aleksander upolował swojego pierwszego w życiu jelenia. Podczas I wojny światowej Spała znalazła się w niemieckiej strefie okupacyjnej. Z tego okresu jest spalska kolej wąskotorowa, linia łącząca Spalę z Tomaszowem Mazowieckim.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę Spalę zamierzano przeznaczyć na rezydencje dla Józefa Piłsudskiego, który przebywał tu w latach 1921-1922 . Później zyskała miano letniej rezydencji prezydenckiej, zwanej „drugim Belwederem” ,w której chętnie przebywał znany z zamiłowania do polowań prezydent Ignacy Mościcki . To właśnie on w 1927 roku zapoczątkował obchody centralnego święta plonów z udziałem 10 tysięcy gości. Swoją leśną rezydencję w lasach spalskich posiadał także pierwszy sekretarz komunistycznej partii Edward Gierek, którą później przekształcono w ośrodek wczasowy dla pracowników PLL LOT.

Obecnie Spała nadal, przynajmniej raz w roku gości prezydenta RP podczas corocznych obchodów święta plonów organizowanych pod hasłem „Dożynki Prezydenckie„

Spała jest dobrze znana również w środowisku sportowców, za sprawą zlokalizowanego tu Centralnego Ośrodka Przygotowań Olimpijskich.

Spalskie atrakcje - co zobaczyć w Spale ?

Pomnik Żubra - odlany w 1860 roku, a sprowadzony do Spały z Warszawy w 1928 roku za sprawą prezydenta Ignacego Mościckiego pomnik jest sztandarowym symbolem Spały. Znajdziesz go wśród drzew przy kortach tenisowych naprzeciw skweru.

Drewniany Kościółek pod wezwaniem NMP Królowej Polski - pomysłodawcą budowy kościółka w miejscu zburzonych po pierwszej wojnie światowej carskich koszarów był ówczesny gospodarz Spały Stanisław Wojciechowski. Projekt i budowę kościółka zlecono architektowi Kazimierzowi Skórewiczowi. I tak roku pańskiego 1923, pontyfikatu Papieża Piusa XI założona została kaplica pod wezwaniem Matki Boskiej Królowej Polski.

Dom Pamięci Walki i Męczeństwa Leśników i Drzewiarzy Polskich - pięknie usytuowany na skraju spalskiego lasu w cieniu drzew panteon pamięci poświęcony leśnym bohaterom z czasów II Wojny Światowej. Stała ekspozycja zawiera trzy tematyczne wystawy. Pierwsza Izba konspiracji Zbrojnej poświęcona jest tematyce związanej z bohaterskimi walkami partyzantów. Druga Izba pamięci poległych w służbie wojskowej ludziach związanych z lasem, leśników zasłużonych dla ojczyzny.

Trzecia Izba Hołdu przedstawia ekspozycje poświęconą ofiarom zsyłek, egzekucji i masowych mordów dokonanych przez Niemców i Sowietów podczas II Wojny Światowej

Grób Lorda - położony w gestym lesie kamienny pomnik, jest symbolicznym grobem ulubionego psa Ignacego Mościckiego, którego Prezydent traktował jak członka rodziny. Kiedy w 1935 roku pies przebiegł na drugą stronę życia tęczowym mostkiem, prezydent ku jego wiecznej pamięci nakazał ustawić w środku spalskich lasów kamienny pomnik. Nie łatwo tam trafić, nie ma żadnych kierunkowskazów, ale można wyszukać w sieci współrzbędne lokalizacji GPS i próbować dotrzeć z nawigacją, taki przyjemny leśny spacer.

Grota Świętego Huberta - w niewielkiej odległości od centrum miasteczka pośród wiecznie zielonych strzelistych sosen stoi w leśnej głuszy monument usypany z kamieni, upamiętniający carskie czasy polowań cara Aleksandra. Na monumencie widnieje data 14 IX 1894 roku, nie wiadomo dokładnie jakie wydarzenie symbolizuje, ale można się domyślać, że było to ostatnie polowanie, gdyż Aleksander zmarł miesiąc później na dalekim Krymie.

Pózniej po I Wojnie Światowej prezydent Ignacy Mościcki wskrzesił łowieckie tradycje i w podziękowaniu za to, leśnicy spalscy ufundowali pamiątkową tablicę z brązu z dedykacją dla prezydenta. Od tamtego czasu monument nosi nazwę „Grota Św. Huberta„ Niedaleko groty znajduje się wspomniany wyżej Grób Lorda.

Dwór Carski - to zabytkowy budynek pochodzący z XIX wieku. Obecnie w jego wnętrzach urządzony jest luksusowy pensjonat, wystrojem nawiązujący do carskich tradycji.

Carska Wieża - w dawnej zabytkowej wierzy ciśnień wybudowanej w 1890 roku obecnie znajduje się dostępny dla zwiedzających punkt widokowy, a w dobudowanym do niej obiekcie, utrzymanym w carskim charakterze całoroczna kawiarnia czynna od 10.00 do 22.00 a w letnie weekendy nawet do 24.00.

Skwer i fontanna - w samym centrum miasteczka, tuż obok drewnianego spalskiego kościółka znajduje się niewielki park miejski urządzony w stylu angielskim, idealne miejsce na krótki odpoczynek czy relaks przy szumiącej radośnie fontannie.

Rzeka Pilica i Spalski Park Krajobrazowy - raj dla miłośników obcowania z naturą, tutaj śpiew ptaków brzmi donośniej niż gdziekolwiek indziej, szum wody koi zmysły, a spacer po edukacyjnej ścieżce jest najlepszą w świecie lekcją przyrody i to nie tylko dla najmłodszych milusińskich.

Grób Hrabiny Wielopolskiej - granitowy nagrobek okrytej hańbą zdrady, żony zarządcy Spały z czasów carskich. Hrabina Maria Wielopolska targnęła się na własne życie, po tym jak na jaw wyszedł jej romans z oficerem carskiej armii. Pochowano ją samotnie w lesie pod tym masywnym granitowym krzyżem.

Bunkry w Konewce - kompleks hitlerowskich bunkrów powstały w czasie II Wojny Światowej obejmuje bunkier kolejowy oraz towarzyszące mu bunkry pomocnicze połączone siatką podziemnych korytarzy. Zatopiony przez wycofujących się Niemców, przez lata budził spekulacje na temat rzekomo ukrytych w nim skarbów, włącznie z zaginioną bursztynową komnatą. Dziś jest dostępną do zwiedzania atrakcją turystyczną.